CAHİLLERİ KENDİLERİNE LİDER EDİNENLER.
İnsanlar bir kısım cahilleri kendilerine lider edinirler
Abdullah İbni Amr İbni Âs radıyallahu anhümâ şöyle dedi:
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'i şöyle buyururken
işittim:
"Allah Teâlâ ilmi insanların hafızalarından silip
unutturmak suretiyle değil, fakat âlimleri öldürüp
ortadan kaldırmak suretiyle alır.Neticede ortada hiçbir
âlim bırakmaz.İnsanlar bir kısım cahilleri kendilerine
lider edinirler.Onlara birtakım meseleler sorulur;onlar
da bilmedikleri hâlde fetva verirler.Neticede hem
kendileri sapıklığa düşer hem de insanları saptırırlar."
Buhârî, İlim 34; Müslim, İlim 13. Ayrıca bk.
Buhârî, İ'tisâm 7; Tirmizî, İlim 5; İbni Mâce, Mukaddime 8
Açıklamalar
Hadisimizde kastedilen ilmin Kur'an ve sünnet ilmi olduğu
açıktır. Hadisin mahiyet ve muhtevası bunu gayet sarih bir
şekilde ortaya koymaktadır. Hadis şârihleri, ilmin yok olması,
alimlerin ortadan kalkması ve bilgisizliğin yayılıp cahillerin
toplumların başına lider olması ahir zamanda, kıyamete yakın
dönemde olacaktır derler. Buna karşılık Kâdî İyâz:"Bu hâl ve
vaziyet,kesinlikle doğruyu haber veren Resul-i Ekrem
Efendimiz'in s öylediği gibi zamanımızda ortaya çıkmıştır."
demektedir.
Bedreddîn el-Aynî, o kadar çok ulema, fukaha ve büyük
muhaddislerin bulunduğu bir zamanda yaşayan Kâdî İyâz'ın
böyle söylemesine şaşar. Çünkü kendi zamanında İslam
diyarları önceki asırlara kıyasla fakih ve muhaddislerden
mahrum durumdadır; birtakım cahiller de fetva makamındadır.
O,bütün bunları söz konusu ederek ne diyeceğini
bilemediğini söyler.
Onlara gıpta eden, görüş ve düşüncelerini günümüze
aktarmaktan bile âciz olan bizlerin bu günkü
hâlimize ne diyeceğimizi
de biz düşünmeliyiz. Gerçekten günümüzde dinî ilimler alanı,
o dönemlerle kıyas edilemeyecek derecede bir adam kıtlığı
(kaht-ı ricâl) içindedir. Bu gün, ortaya çıkan bir çok yeni
meselenin çaresi ve çözümü, geçmişte gerçekleşmiş benzer
birtakım meselelere kıyas edilerek halledilmeye çalışılmaktadır.
İlme yeni katkılar sağlayan ve günlük problemlere çareler
üretebilen insanların sayısı sadece ülkemizde değil,İslam
dünyasında bile neredeyse parmakla sayılacak kadar
azalmıştır. Özellikle aklına estiği gibi fetva verenler, dinî
ve ilmî kaygı taşımayanlar da çoğalmıştır. Ancak bütün
bu olup bitenler bizleri ümitsizliğe değil, dinî gayrete
ve ilim seferberliğine sevketmelidir.
Türkiye, yüzlerce İmam-Hatip Lisesi, Kur'an kursu ve
onlarca ilahiyat fakültesi ile diğer İslam
ülkeleri arasında çok seçkin bir yere sahiptir.Bu yönelişler ve
samimi gayretler elbette bir gün meyvelerini verecektir.
Kur'an, sünnet ve icma gibi şer'î bir asla dayanmayan
şahsi ve indi görüşler İslam adına ictihad ve fetva olarak
takdim edilemez. Şer'î açıdan itibar edilen kıyas İslam
nazarında muteber ve geçerli bir yoldur. İslam hukukunun
dört aslından dördüncüsüdür. Kur'an-ı Kerim'in şu ayeti bunun
delilidir: "Ey görmek ve anlamak gücüne sahip olanlar!
Olan olaylardan ibret alınız; (Görülmeyen olayları
görülenlere kıyas ediniz!)"[Haşr sûresi (59), 2].
Kur'an, sünnet ve icmaya dayanan rey yani isabetli görüşler
ise ictihad sayılır ve İslam
nazarında makbul olan, övülen rey budur. Hiçbir ilmî
vukufa dayanmayan kıyas ve ictihadlar ise kötü karşılanır ve
makbul sayılmaz. "Hiçbir surette bilmediğin şeyi söyleme!"
[İsrâ sûresi (16), 37] ayeti bu çeşit kıyas ve ictihadlar yapmanın
caiz olmadığına delalet eder. Böyle yapanlar hem kendileri
dalalete düşerler hem de insanları dalalete, sapıklığa sevk
etmiş olurlar. Günümüzde özellikle sözlü ve yazılı basındaki,
din âlimi olma vasfı taşımayan, buna rağmen din adına hükümler
verenlerin birtakım görüş ve düşünceleri bu açıdan son derece
ibret vericidir.
Hadisten Öğrendiklerimiz
1. İlim hafızalardan silinmek suretiyle değil, âlimlerin
ortadan kalkmasıyla yok olacaktır.
2. Âlimler yeryüzündeki insanların en emin olanları,
hayır
ve faziletin timsalleridir.
3. Âlimleri faziletli kılan, sahip oldukları ilimdir.
4. Müslüman toplumların görevi, ilme ve âlime değer
vermek ve ulemanın sayısının artması için gayret etmektir.
5. İlimsiz ve bilgisiz olarak din konusunda konuşmaktan
ve fikir
beyan etmekten son derece sakınmak gerekir.
6. Âlim olmayan kişilerin toplumların başına geçip
onları yönlendirmesi sapıklığa yol açar.
7. Kıyas ve ictihad dinin iki önemli unsuru olup ehil
olmayanlara bırakılamaz
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'i şöyle buyururken
işittim:
"Allah Teâlâ ilmi insanların hafızalarından silip
unutturmak suretiyle değil, fakat âlimleri öldürüp
ortadan kaldırmak suretiyle alır.Neticede ortada hiçbir
âlim bırakmaz.İnsanlar bir kısım cahilleri kendilerine
lider edinirler.Onlara birtakım meseleler sorulur;onlar
da bilmedikleri hâlde fetva verirler.Neticede hem
kendileri sapıklığa düşer hem de insanları saptırırlar."
Buhârî, İlim 34; Müslim, İlim 13. Ayrıca bk.
Buhârî, İ'tisâm 7; Tirmizî, İlim 5; İbni Mâce, Mukaddime 8
Açıklamalar
Hadisimizde kastedilen ilmin Kur'an ve sünnet ilmi olduğu
açıktır. Hadisin mahiyet ve muhtevası bunu gayet sarih bir
şekilde ortaya koymaktadır. Hadis şârihleri, ilmin yok olması,
alimlerin ortadan kalkması ve bilgisizliğin yayılıp cahillerin
toplumların başına lider olması ahir zamanda, kıyamete yakın
dönemde olacaktır derler. Buna karşılık Kâdî İyâz:"Bu hâl ve
vaziyet,kesinlikle doğruyu haber veren Resul-i Ekrem
Efendimiz'in s öylediği gibi zamanımızda ortaya çıkmıştır."
demektedir.
Bedreddîn el-Aynî, o kadar çok ulema, fukaha ve büyük
muhaddislerin bulunduğu bir zamanda yaşayan Kâdî İyâz'ın
böyle söylemesine şaşar. Çünkü kendi zamanında İslam
diyarları önceki asırlara kıyasla fakih ve muhaddislerden
mahrum durumdadır; birtakım cahiller de fetva makamındadır.
O,bütün bunları söz konusu ederek ne diyeceğini
bilemediğini söyler.
Onlara gıpta eden, görüş ve düşüncelerini günümüze
aktarmaktan bile âciz olan bizlerin bu günkü
hâlimize ne diyeceğimizi
de biz düşünmeliyiz. Gerçekten günümüzde dinî ilimler alanı,
o dönemlerle kıyas edilemeyecek derecede bir adam kıtlığı
(kaht-ı ricâl) içindedir. Bu gün, ortaya çıkan bir çok yeni
meselenin çaresi ve çözümü, geçmişte gerçekleşmiş benzer
birtakım meselelere kıyas edilerek halledilmeye çalışılmaktadır.
İlme yeni katkılar sağlayan ve günlük problemlere çareler
üretebilen insanların sayısı sadece ülkemizde değil,İslam
dünyasında bile neredeyse parmakla sayılacak kadar
azalmıştır. Özellikle aklına estiği gibi fetva verenler, dinî
ve ilmî kaygı taşımayanlar da çoğalmıştır. Ancak bütün
bu olup bitenler bizleri ümitsizliğe değil, dinî gayrete
ve ilim seferberliğine sevketmelidir.
Türkiye, yüzlerce İmam-Hatip Lisesi, Kur'an kursu ve
onlarca ilahiyat fakültesi ile diğer İslam
ülkeleri arasında çok seçkin bir yere sahiptir.Bu yönelişler ve
samimi gayretler elbette bir gün meyvelerini verecektir.
Kur'an, sünnet ve icma gibi şer'î bir asla dayanmayan
şahsi ve indi görüşler İslam adına ictihad ve fetva olarak
takdim edilemez. Şer'î açıdan itibar edilen kıyas İslam
nazarında muteber ve geçerli bir yoldur. İslam hukukunun
dört aslından dördüncüsüdür. Kur'an-ı Kerim'in şu ayeti bunun
delilidir: "Ey görmek ve anlamak gücüne sahip olanlar!
Olan olaylardan ibret alınız; (Görülmeyen olayları
görülenlere kıyas ediniz!)"[Haşr sûresi (59), 2].
Kur'an, sünnet ve icmaya dayanan rey yani isabetli görüşler
ise ictihad sayılır ve İslam
nazarında makbul olan, övülen rey budur. Hiçbir ilmî
vukufa dayanmayan kıyas ve ictihadlar ise kötü karşılanır ve
makbul sayılmaz. "Hiçbir surette bilmediğin şeyi söyleme!"
[İsrâ sûresi (16), 37] ayeti bu çeşit kıyas ve ictihadlar yapmanın
caiz olmadığına delalet eder. Böyle yapanlar hem kendileri
dalalete düşerler hem de insanları dalalete, sapıklığa sevk
etmiş olurlar. Günümüzde özellikle sözlü ve yazılı basındaki,
din âlimi olma vasfı taşımayan, buna rağmen din adına hükümler
verenlerin birtakım görüş ve düşünceleri bu açıdan son derece
ibret vericidir.
Hadisten Öğrendiklerimiz
1. İlim hafızalardan silinmek suretiyle değil, âlimlerin
ortadan kalkmasıyla yok olacaktır.
2. Âlimler yeryüzündeki insanların en emin olanları,
hayır
ve faziletin timsalleridir.
3. Âlimleri faziletli kılan, sahip oldukları ilimdir.
4. Müslüman toplumların görevi, ilme ve âlime değer
vermek ve ulemanın sayısının artması için gayret etmektir.
5. İlimsiz ve bilgisiz olarak din konusunda konuşmaktan
ve fikir
beyan etmekten son derece sakınmak gerekir.
6. Âlim olmayan kişilerin toplumların başına geçip
onları yönlendirmesi sapıklığa yol açar.
7. Kıyas ve ictihad dinin iki önemli unsuru olup ehil
olmayanlara bırakılamaz